Verklaring veldnaam Hardenberg

laatste wijziging: 23-01-2014

Veldnamen om de plaats van de akkers op de essen van de Drentse esdorpen aan te geven worden weinig of niet meer gebruikt. Na een ruilverkaveling zoals in Zeijen rond 1970 en de schaalvergroting die daarmee gepaard ging is de vroeger versnipperde es met de zeer vele kleine akkertjes nu cultuurland met kavels van enkele hectares groot. Binnen een dergelijk oppervlak liggen dan de vroegere akkers met de oude veldnamen. In het boek over Zeijen "Van Seyen toen tot Zeijen.nu" is daar een hoofdstuk over geschreven. Ook in de boeken die de historie van omringende dorpen beschrijven is dit steeds een terugkerend onderwerp. Het prachtige boek "Van Jeruzalem tot Ezelakker"  (2008, Elerie en Spek) geeft hier een mooi beeld van.

De namen van de kleine akkers waren in het verleden algemeen bekend bij iedereen in het dorp en men kende de plaats en de eigenaars. Vaak waren de namen een typering en omschrijving van de ligging en kwaliteit van het land. Ook werden soms oude woorden gebruikt die nu niet meer gebruikt worden zoals Goorns, Slim, Telgakkers etc. (zie hoofdstuk 6 van het Historisch Boek Zeijen en het infobord op de brink bij café Hingstman).

Eén van de namen die voor de schrijver altijd een mysterie bleef was "Hardenberg".

Tegenwoordig vaak genoemd het Hardenbergspad of Haarmbargspattie, het wandelpad achter de ijsbaan vanaf de Zuiderstraat en onderdeel van de veentiesroute. Voor de ruilverkaveling (start 1967) was dit een "normale" boerenzandweg geschikt voor boerenwagens met paard, vervolgd door de bosjes Zuidhagen en verder achter de Bergakkers en Zuiddijk, uitkomend bij de Zeijerwiek (zie de kaart op foto #5917). De beschreven weg is het huidige wandelpad door de bossingel langs de vleermuizenbunker en de kikkerpoel naar de voormalige gedempte Zeijerwiek met haventje/loswal.

De naam Hardenberg is al heel oud en komt voor op de Markekaart van 1850, gebruikt bij de markeverdeling (zie hoofdstuk 10 Historisch Boek Zeijen).

Deze weg is de scheiding tussen de hoge Zuides (ca. 13 m boven NAP) en de ijsbaan, de laag gelegen graslanden op ca. 9 m NAP. Uit deze ligging kan men ook de naam Hardenberg(pad) afleiden.

Splitst men de naam in 3 delen, dan zijn 2 ervan duidelijk:

• pad is een weg,
• berg, de hoge es met de vroegere Bergakkers,
• maar harden?

De plaats van de ijsbaan heeft op de oude Markekaart van Zeijen de aanduiding "Veentjes", oudere Zeijernaren noemen het altijd nog "veenties" (de uitgang-ies is het drentse verkleinwoord). De oude Veentjes waren vroeger zonder bemesting een voorbeeld van klassiek schraal voedselarm grasland, zogenaamd blauwgrasland (een typering van vegetatiedeskundigen). Deze bijzonder soortenrijke graslanden komen doorgaans voor op de voedselarme, natte gronden op de hellingen van beekdalen en in laagvenen. De bodem is noch voedselrijk noch te zuur (pH ca. 5,5). Door verdroging, bemesting en atmosferische stikstofneerslag en cultuurtechnische maatregelen (ruilverkavelingen) is dit aanvankelijk veel voorkomende vegetatietype sterk achteruitgegaan. De kleur "blauw" in "blauwgrasland" kan men verklaren door de veel voorkomende blauwe zegge, Carex panicea, één van de grassoorten in dit type grasland. Deze zegge is een harde grassoort.

In het woordenboek van de Drentse dialecten (van Gorcum 1996, dr. G.H. Kocks) staat op blz. 398 deel 1 een omschrijving met de Drentse "bijnaam": Harden, met als toelichting: "Wij zeden van harden en dan bedoelden wij blauwgies, dat was een soort gras dat zo taoi was as leer".

De schrijver van dit artikel heeft de naam "harden" als grassoort nooit gehoord. Misschien was de blauwe zegge rondom Zeijen in de jaren vijftig van de vorige eeuw al verdwenen door het gebruik van o.a kunstmest. In deze tijd werd in mijn beleving deze weg genoemd als "haarmbarg" door mijn opa en otie (oma) die er dicht bij woonden.

Ook hier geeft het woordenboek van dr. Kocks een mogelijk antwoord op. Iets verderop staat een omschrijving van Hardenbargies, koekjes bij Nieuwjaar maar ook uitgesproken als "harmbargies" kennelijk komt deze verbastering vaker voor in Drenthe.

Naamverklaringen zijn moeilijk om dit met zekerheid te zeggen en met bovenstaan verhaal heb ik een poging gedaan om de naam van een mooi stukje natuur van onze omgeving te verklaren. Ik sta open voor een andere verklaring of  een aanvulling.

Marchienus Emmens

Bronvermelding foto's:

• #5915 en #5916 Wikipedia

Foto's

 

Blauwe zegge

 

Reageren

De inhoud van deze pagina is zeer zorgvuldig samengesteld. Des ondanks kan het fouten of onvolkomenheden bevatten...
Uw reactie kunnen wij gebruiken om de informatie op de website te verbeteren! Alvast bedankt voor de moeite.
Stuur uw vraag, opmerking, verbetering of een nieuwe foto('s) naar historie@zeijen.nu of gebruik dit formulier: